Το βαθύ νόημα κάποιων τύπων

Στην ακολουθία του γάμου συναντάμε ορισμένες πράξεις ή αντικείμενα με συμβολικό περιεχόμενο.  Αξίζει να δούμε τι μηνύματα κρύβονται πίσω από όλα αυτά και να κατανοήσουμε τα βαθιά τους νόηματα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο γάμος είναι το Ιερό Μυστήριο της ένωσης δύο ανθρώπων “εις σάρκα μίαν” και όχι ένα κοσμικό γεγονός. Ἐτσι, για να τον βιώσουμε σωστά, δεν θα πρέπει να μένουμε στους τύπους αλλά να πηγαίνουμε στην ουσία. Για να το κάνουμε αυτό χρειάζεται να εμβαθύνουμε τόσο στις ευχές όσο και στους διάφορους συμβολισμούς.

Οι Βέρες

Τα δακτυλίδια χρησιμοποιούνται από αρχαιοτάτων χρόνων σαν σύμβολα της υπόσχεσης για γάμο και συχνά τα συναντούμε στην Παλαιά Διαθήκη.  Εκτός, όμως, από σύμβολα του δεσμού μεταξύ των δύο, είναι και σύμβολα εξουσίας και τιμής.  Στην αρχαία εποχή, ο άνδρας έδινε με το δακτυλίδι την εξουσία στη γυναίκα του να άρχει μέσα στο σπίτι του. Η εξουσία και η τιμή που συμβολίζει το δακτυλίδι φαίνεται και στην παραβολή του ασώτου υιού, όπου ο πατέρας διατάζει να βάλουν ξανά στο δεξί χέρι του υιού του δακτυλίδι ως ένδειξη ότι τον δέχεται ξανά ως υιό του ελεύθερο και όχι ως δούλο.

Σήμερα, κάποιοι βλέπουν στα δαχτυλίδια του γάμου έναν παρόμοιο συμβολισμό· υποστηρίζουν, δηλαδή, ότι από τη στιγμή που ο άντρας και η γυναίκα φορούν το δαχτυλίδι του γάμου παύουν να είναι κύριοι του εαυτού τους και ο ένας παραδίδει τον εαυτό του στην εξουσία του άλλου. Η ανταλλαγή των δακτυλιδιών συμβολίζει επίσης την εξάρτηση του ενός από τον άλλο, την αγάπη που θα μοιράζονται στο εξής και τη δέσμευση να παραμένουν πιστοί ο ένας στον άλλο.

Τα Στέφανα

Τα στέφανα είναι σύμβολα βασιλικά. Με το γάμο δημιουργείται ένα νέο βασίλειο. Το σπίτι και η οικογένεια των δύο νεόνυμφων. Ο ιερέας αφού ευλογήσει τα στέφανα πάνω στο ευαγγέλιο, κάνει το σημείο του σταυρού πάνω από τα κεφάλια τους και επικαλείται τον ίδιο τον Θεό, να τους στεφανώσει με δόξα και τιμή, στο νέο μικρό τους βασίλειο, όπου θα πρέπει να κυβερνήσουν με σύνεση, σοφία και δικαιοσύνη. Τα στέφανα είναι επίσης σύμβολα νίκης. Με αυτά επιβραβεύονται οι νεόνυμφοι διότι έμειναν ανίκητοι στον αγώνα τους κατά της ηδονής και διατήρησαν την αγνότητά τους στην προ του γάμου τους ζωή. Τα στέφανα του γάμου υπενθυμίζουν επίσης τα στέφανα των μαρτύρων, τονίζοντας τη μαρτυρική διάσταση της Χριστιανικής ζωής και τις άμετρες θυσίες που χρειάζεται να γίνουν μέσα στο γάμο για να φτάσουν οι σύζυγοι στην τελείωση.

Το Τραπέζι

Το τραπέζι, μπροστά στο οποίο στέκεται το ζευγάρι, συμβολίζει την Αγία Τράπεζα. Για τον λόγο αυτό επάνω του βρίσκεται το Ευαγγέλιο, το οποίο δηλώνει ότι είναι παρών ο ίδιος ο Χριστός, και πάνω σε αυτό τοποθετούνται τα δαχτυλίδια των νεονύμφων καθώς και τα στέφανα.

Η Θέση των Μελλονύμφων

Οι μελλόνυμφοι στέκονται όρθιοι ο ένας δίπλα στον άλλο. Αυτό συμβολίζει την ισοτιμία των δύο φύλων. Δεν είναι κανένας κατώτερος του άλλου, αλλά αμφότεροι ισάξιοι και ισότιμοι. Η «ἐκ δεξιῶν» θέση του άνδρα συμβολίζει το προβάδισμα που έχει έναντι της γυναίκας ως κεφαλή.

Οι Λαμπάδες

Οι αναμμένες λαμπάδες συμβολίζουν το φως του Χριστού που παίρνουν οι νεόνυμφοι από το Μυστήριο, το οποίο θα φωτίζει το δρόμο τους στην καινούργια τους ζωή. Συμβολίζουν, επίσης, τις φλόγες της Πεντηκοστής, που ήταν στην ουσία η παρουσία του Αγίου Πνεύματος. Έτσι και οι μελλόνυμφοι προσκαρτερούν την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος και την δική τους Πεντηκοστή. Κατά μία άλλη ερμηνεία, οι αναμμένες λαμπάδες συμβολίζουν τις πέντε φρόνιμες παρθένες της γνωστής παραβολής. Παλαιότερα ή και σήμερα κάποιες φορές, ο ιερέας δίνει τις λαμπάδες στα χέρια των νεονύμφων την ώρα του μυστηρίου, σαν να τους λέει: Όπως οι πέντε παρθένες, έτσι κι εσείς να περιμένετε να συναντήσετε τον Χριστό.

Οι Παράνυμφοι

Ο παράνυμφοι (κουμπάροι) αποτελούν τους επίσημους μάρτυρες του μυστηρίου και είναι οι εγγυητές της ενότητας του νέου ζευγαριού ενώπιον του Θεού και της αγίας Του Εκκλησίας. Οι παράνυμφοι είναι κατά κάποιο τρόπο οι πνευματικοί αδελφοί που φροντίζουν, αγωνιούν και προσεύχονται για τη στερέωση του νέου ζευγαριού και το βοηθούν πρωτίστως πνευματικά και δευτερευόντως υλικά.

Η Ένωση και η Λύση των Χεριών

Σε κάποιο σημείο της ακολουθίας του γάμου ο ιερέας, προσευχόμενος για την ένωση του ζευγαριού με ομοφροσύνη σε «σάρκα μία», ενώνει συμβολικά τα δεξιά χέρια του γαμπρού και της νύμφης, σημαίνοντας έτσι την ένωσή τους από τον ίδιο τον Χριστό. Συμπλέκεται, δηλαδή, ο Χριστός στο μυστήριο και στη ζωή τους. Δεν επιτρέπεται να λύσουν μόνοι τους τα χέρια, αλλά περιμένουν να το πράξει αυτό ο ιερέας δια του Ευαγγελίου. Αυτό θα γίνει στο τέλος της ακολουθίας, λίγο πριν το «Δι’ ευχών». Η συμβολική αυτή πράξη της λύσης των χεριών δηλώνει ότι πλέον μέσα στη συζυγική τους ζωή μέτρο και κανόνας γίνεται ο νόμος του Ευαγγελίου, τον οποίο πρέπει απαρέγκλητα και αγόγγυστα να τηρούν οι νεόνυμφοι για τη στερέωση του γάμου τους.

Το Κοινό Ποτήριο

Το κοινό ποτήριο είναι κατάλοιπο της εποχής εκείνης κατά την οποία ο γάμος τελούνταν μέσα στη Θεία Λειτουργία και οι νεόνυμφοι συμμετείχαν στη Θεία Ευχαριστία. Τώρα που ο γάμος τελείται συνήθως εκτός της Θείας Λειτουργίας, το κοινό ποτήριο δεν είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, αλλά απλό κρασί και υπενθυμίζει ότι ο γάμος βρίσκει το αληθινό νόημά του μέσα στη Θεία Ευχαριστία.  Από το ίδιο ποτήρι της ζωής πίνουν, συμβολικά, για πρώτη φορά ως σύζυγοι οι νεόνυμφοι σαν υπόσχεση ότι από τη στιγμή εκείνη θα μοιράζονται τα πάντα στη ζωή, τόσο τις χαρές όσο και τις λύπες και θα σηκώνουν ο ένας το φορτίο του άλλου. Σε μερικά μέρη συνηθίζεται να πίνει και ο παράνυμφος από το ίδιο ποτήρι, σημαίνοντας έτσι την μετοχή του στην χαρά των νεονύμφων ως πνευματικός σύμβουλος και εν Χριστώ αδελφός.

Ο Χορός του Ησαΐα

Η χαρμόσυνη ακολουθία του γάμου συμπληρώνεται με τον «Χορό του Ησαΐα». Ο ιερέας βαστώντας στα χέρια του το Ευαγγέλιο και δηλώνοντας διά του συμβόλου αυτού την πορεία που καλούνται να διανύσουν οι νεόνυμφοι – πορεία με γνώμονα και φαροδείκτη τον Χριστό – παραλαμβάνει το ζεύγος των νεονύμφων μαζί με τον παράνυμφο και τους σύρει σε κυκλικό χορό τρεις φορές γύρω από το τραπέζι. Ο κύκλος εκφράζει την αιωνιότητα, το αιώνιο δηλαδή ταξίδι των Χριστιανών συζύγων που τώρα αρχίζει, τα πρώτα βήματα των νεονύμφων στην νέα τους ζωή. Η Εκκλησία με τον χορό αυτό εκφράζει με πανυγηρικό τρόπο την χαρά της για την «ἐν Χριστῷ ἕνωση» των δύο μελών της και εύχεται στο νέο ζευγάρι να κερδίσει την αιωνιότητα.

Κατά την διάρκεια του χορού, ο ιερέας ψάλλει μαζί με τους ψάλτες τρεις ύμνους, έναν σε κάθε στροφή: «Ἡσαΐα χόρευε, ἡ Παρθένος ἔσχεν ἐν γαστρί, καὶ ἔτεκεν υἱὸν τὸν Ἐμμανουήλ, Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον· Ἀνατολή, ὄνομα αὐτῷ, ὃν μεγαλύνοντες, τὴν Παρθένον μακαρίζομεν. Ἅγιοι μάρτυρες, οἱ καλῶς ἀθλήσαντες καί στεφανωθέντες, πρεσβεύσατε ὑπέρ ἡμῶν, ἐλεηθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν. Δόξα σοὶ Χριστέ ὁ Θεός, Ἀποστόλων καύχημα, μαρτύρων ἀγαλλίαμα, ὧν τό κήρυγμα, Τριάς ἡ ὁμοούσιος».

Με τον πρώτο ύμνο η Εκκλησία εύχεται στους νεονύμφους να έχουν στη κοινή τους ζωή παρόμοια χαρά και πληρότητα με αυτήν του προφήτη, που αξιώθηκε να δει από τον ουρανό την πραγμάτωση της προφητείας του για την γέννηση του Χριστού. Ακόμη, να έχουν την ενδόμυχη προσμονή να χαρούν κι αυτοί τη χαρά της τεκνογονίας – ίσως το σπουδαιότερο μήνυμα του τροπαρίου προς τους νεονύμφους. Και τρίτον, η Εκκλησία θυμίζει στους νεονύμφους πως η Παρθένος Μαρία αποτελεί διαρκές και ανεπανάληπτο υπόδειγμα προς μίμηση, υπογραμμός και οδοδείκτης για την πορεία τους. Με τον δεύτερο ύμνο, η Εκκλησία καλεί τους Άγιους μάρτυρες να πρεσβεύουν, υπενθυμίζοντας ξανά τη μαρτυρική διάσταση της Χριστιανική ζωής, αλλά και το τελικό στεφάνωμα των νικητών. Με τον τρίτο ύμνο αναπέμπουμε δοξολογία στον Χριστό, που είναι το καύχημα των Αποστόλων και το αγαλλίαμα των Μαρτύρων. Για χάρη Αυτού είναι που δεχόμαστε το μαρτύριο της αγαπητικής συμβίωσης, ομολογούντες τον Θεό ως Τριάδα ομοούσιο.